Hoe Voeding Ons Lichaam Vormt: Essentiële Voedingsstoffen en Hun Rol

Door Jan Duymelinck, voedingsdeskundige | 28 maart 2025

Waarom deze blog?

Er circuleren veel beweringen over hoeveel essentiële voedingsstoffen we nodig hebben: sommigen zeggen 24, anderen 52 of zelfs 63. Hoewel de wetenschap nog niet alles weet over het menselijk lichaam, hebben we gelukkig al veel inzicht in welke voedingsstoffen cruciaal zijn voor onze gezondheid. Daarom leggen we in deze blog op een heldere manier uit welke stoffen echt onmisbaar zijn, hoe je lichaam ze gebruikt en waarom balans vandaag de dag belangrijker is dan ooit.

Wat zijn essentiële voedingsstoffen precies?

Voedingsstoffen zijn stoffen in ons voedsel die ons lichaam nodig heeft om te functioneren. Denk aan vitaminen, mineralen, koolhydraten, proteïnen, oliën en vetten die we halen uit wat we eten en drinken. De meeste van deze stoffen worden als het ware uit elkander gehaald en terug in elkaar gezet zoals een bouwdoos vol met bouwstenen. Die bouwstenen worden daarna gebruikt voor energie, celvernieuwing en andere belangrijke opbouw en afbraak processen. Echter sommige bouwstenen kan het lichaam niet aanmaken en worden deze essentieel genoemd.

Wat zijn essentiële tekorten?

Het kan ook zijn dat het lichaam tekorten opbouwt van een bepaald voedingstof (bouwblokje) in dat geval spreekt men ook van een essentiële voedingstof. Wetenschappers beginnen nu pas beter te begrijpen wat het belang is als iemand tijdens een levensduur van bijna 100 jaar te veel of te weinig van bepaalde voedingsstoffen binnenkrijgt. Dit soort van onderzoek helpt ons om beter te bepalen wat een gezond en gebalanceerd dieet werkelijk inhoudt.

Van voedingsmiddel naar celbrandstof

Zoals reeds vermeld wordt het voedsel dat we eten en drinken wordt in ons lichaam afgebroken door kauwen en vertering. Vervolgens wordt het geabsorbeerd en omgezet in voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft om goed te functioneren. Dit gebeurt via onze spijsvertering en de bacteriën in onze darmen.

Kort gezegd: voedsel bestaat uit verschillende chemische verbindingen, die tijdens de spijsvertering worden afgebroken (door metabolisme) tot voedingsstoffen. Ons lichaam gebruikt deze voedingsstoffen voor allerlei essentiële processen die onze cellen in leven houden.

Kernprocessen en hoe voeding daarin een rol speelt

Stofwisseling (metabolisme)
Stofwisselingsprocessen vormen de kern van hoe ons lichaam voeding omzet in bouwstenen en energie. Denk bijvoorbeeld aan een eierdooier: deze bevat alle essentiële aminozuren, die tijdens de vertering worden afgebroken en vervolgens gebruikt voor spieropbouw of celvernieuwing. Dit geheel van afbraak en opbouw noemen we metabolisme.

Energieproductie
Bij energieprocessen wordt voedsel omgezet in directe energie voor het lichaam. Wanneer je bijvoorbeeld een banaan eet, wordt de glucose uit de koolhydraten omgezet in ATP de universele energie-eenheid van het lichaam. Deze omzetting vindt plaats in de mitochondriën van onze cellen. ATP is nodig voor alles: bewegen, denken, verteren, herstellen en zelfs slapen.

Biochemische processen
Alle lichaamsfuncties steunen op biochemie van de vertering van voeding tot de aanmaak van DNA. Tijdens de spijsvertering worden koolhydraten, vetten en eiwitten afgebroken tot respectievelijk glucose, vetzuren en aminozuren. Deze worden ingezet voor opbouw: van hormonen en enzymen tot celstructuren. Enzymen spelen hierbij een cruciale rol door reacties in het lichaam te versnellen, zoals amylase dat zetmeel omzet in suiker. Ook signaalstoffen als serotonine, die invloed hebben op stemming en stress, worden via deze routes aangemaakt. Zelfs het immuunsysteem werkt op basis van biochemische reacties die ziekteverwekkers herkennen en aanvallen.

Celvernieuwing en herstel
In elke cel vinden herstel- en groeiprocessen plaats. Ribosomen kleine fabriekjes in de cel koppelen aminozuren tot eiwitten die nodig zijn voor spierherstel, wondgenezing en weefselvernieuwing. Dit is essentieel voor groei, herstel en het behoud van een gezond lichaam.

Wat zijn de bouwstenen van voeding?

Je kent vast nog de periodieke tabel van Mendelejev die met 118 chemische elementen. Van al die elementen komen er slechts 33 daadwerkelijk voor in het menselijk lichaam. Toch volstaan die om duizenden lichaamsfuncties aan te sturen. Denk aan het bouwen met legoblokjes: met een beperkt aantal vormen kun je eindeloos combineren.

De belangrijkste bouwstenen in dit systeem zijn eiwitten (proteïnen). Ons lichaam beschikt over het vermogen om tussen de 80.000 en 400.000 verschillende eiwitten aan te maken. Een persoon produceert echter nooit al deze eiwitten tegelijk. Welke eiwitten precies worden aangemaakt en in welke hoeveelheid wordt bepaald door factoren zoals je DNA, celtype, leeftijd, gezondheid, leefstijl en omgeving.

Enkele voorbeelden:

• Eiwitten: opgebouwd uit aminozuren, afkomstig uit voeding (vlees, vis, peulvruchten).

• Koolhydraten: afkomstig uit suikers, die via fotosynthese ontstaan in planten.

• Vetten: opgebouwd uit glycerol en vetzuren, opgeslagen in vetweefsel als energiereserve.

• Vitamines: geproduceerd door planten, bacteriën of via zonlicht (zoals vitamine D).

Welke voedingsstoffen zijn écht essentieel?

Er zijn 24 voedingsstoffen die we niet zelf kunnen aanmaken en dus uit voeding moeten halen. Hieronder een overzicht:

Aminozuren (9)

• Leucine, valine, isoleucine, lysine, tryptofaan, methionine, threonine, fenylalanine, histidine

Vetzuren (2)

• Omega-3 (ALA) en Omega-6 (linolzuur)

Vitamines (11)

• A, C, D*, E, K, B1, B2, B3, B5, B6, B12
  (*Vitamine D is onder voorbehoud, zie verder.)

Mineralen (2)

• Calcium, ijzer

Let op: Andere stoffen zijn “voorwaardelijk essentieel” zoals taurine of carnitine wanneer je lichaam ze in bepaalde situaties extra nodig heeft (bij ziekte, stress, groei).

Queuine: de onbekende maar onmisbare speler

Een recent ontdekte stof is queuine essentieel voor RNA-stabiliteit en eiwitsynthese. Ons lichaam maakt het niet zelf aan. We zijn afhankelijk van voeding én onze darmbacteriën.

Waar komt queuine vandaan?

• Voeding: met name lever, vlees en eieren

• Darmbacteriën: zoals Bacteroides en Clostridium, die via vezelrijke voeding gestimuleerd worden

Is vitamine D essentieel?

Vitamine D is bijzonder: je lichaam maakt het aan via zonlicht. Toch kan een tekort ontstaan bij:

• Mensen die weinig buitenkomen

• Ouderen

• Personen met een donkere huid

Daarom wordt vitamine D soms als voorwaardelijk essentieel beschouwd.

Balans is belangrijker dan hoeveelheid

Essentiële voedingsstoffen: te weinig is niet goed, maar ook te veel kan schadelijk zijn ziehier enkele voorbeelden:

• Te veel vitamine A → leverproblemen

• Te veel ijzer → oxidatieve stress

• Te weinig omega-3 → ontstekingen en mentale klachten

Je lichaam is constant op zoek naar balans. Daarom is variatie en natuurlijke voeding zo belangrijk.

Conclusie: je lichaam is een biochemisch meesterwerk

Je lichaam bestaat uit 33 chemische elementen en heeft minstens 24 essentiële voedingsstoffen nodig om goed te functioneren. Deze stoffen zorgen voor:

• Energie

• Celvernieuwing

• Hormonale balans

• Hersenfunctie

• Immuniteit

Met de juiste voeding bouw je aan een lichaam dat duurzaam en krachtig functioneert nu en op lange termijn.

 Meer leren?

Lees ook: Queuine: Een Nieuw Ontdekte Stof
Of neem contact op voor voedingsadvies op maat via natuurlijkegezondheid.be

📚 Bronvermeldingen

1. Kohlmeier, M. (2015). Nutrient Metabolism: Structures, Functions, and Genes (2nd ed.). Academic Press.
   • Belangrijkste bron van de wetenschappelijke basis voor essentiële voedingsstoffen, inclusief aminozuren, vetzuren, vitamines en mineralen.
2. Institute of Medicine (US) Panel on Micronutrients. (2001). Dietary Reference Intakes for Vitamin A, Vitamin K, Arsenic, Boron, Chromium, Copper, Iodine, Iron, Manganese, Molybdenum, Nickel, Silicon, Vanadium, and Zinc. National Academies Press.
   • Overzicht van mineralen en sporenelementen die essentieel zijn voor het menselijk lichaam.
3. FAO/WHO. (2002). Human Vitamin and Mineral Requirements. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
   • Richtlijnen voor vitamines en mineralen die essentieel zijn voor de menselijke gezondheid.
4. Folkman, J. (2007). Angiogenesis: An organizing principle for drug discovery?. Nature Reviews Drug Discovery, 6(4), 273-286.
   • Informatie over angiogenese en het belang van voedingsstoffen in celgroei en herstel.
5. Carmeliet, P. (2005). Angiogenesis in health and disease. Nature Medicine, 11(6), 611-624.
   • Onderzoek naar het belang van angiogenese en hoe voedingsstoffen hierin een rol spelen.
6. National Institutes of Health (NIH). (2022). Dietary Supplements: What You Need to Know.
   • Basisinformatie over de noodzaak van voedingssupplementen.
7. World Health Organization (WHO). (2020). Guideline: Healthy Diet.
   • Adviezen over gezonde voeding en de rol van natuurlijke voedingsstoffen.