Nieuwe studie: het microbioom
Het vergeten orgaan dat onze gezondheid stuurt en wat de wetenschap écht laat zien
Door Jan Duymelinck | Natuurlijke Gezondheid | 18 november 2025
Waarom dit rapport over het microbioom belangrijk is
Het microbioom is geen hype en geen marketingwoord. Het is een complex ecosysteem dat functioneert als een extra orgaan, en het krijgt pas de laatste tien jaar de aandacht die het verdient. Het nieuwe overzichtsrapport van Hiol & Veiga (2025) bundelt maar liefst 120 jaar microbiome-onderzoek. Daardoor ontstaat eindelijk een volledig en samenhangend beeld van wat microben doen, hoe ze evolueren en welke rol ze spelen in ziekte en gezondheid.
Daarnaast maakt het rapport een harde maar eerlijke conclusie zichtbaar: een groot deel van onze gezondheid wordt gestuurd door microben, niet door onszelf. Hierdoor verschuift het perspectief op voeding, leefstijl en preventie ingrijpend.
Wat het microbioom zo belangrijk maakt
Waarom dit rapport zo relevant is: hoewel het microbioom al langer in de belangstelling staat, brengt dit rapport drie cruciale inzichten helderder in beeld dan ooit.
1. Vroege intuïties worden nu bevestigd door wetenschap
Al decennialang vermoeden wetenschappers dat fermentatie, vezels en plantaardige voeding een beschermend effect hebben. Dankzij moderne technieken zien we nu wél waarom. Hierdoor wordt duidelijk dat deze voordelen niet toevallig zijn, maar rechtstreeks voortkomen uit microbiële processen.
2. Chronische ziekten stijgen niet toevallig
Daarnaast toont het rapport aan dat de opmars van chronische aandoeningen, zoals diabetes en hartziekten, nauw samenhangt met een dalende microbiële diversiteit. Dit vormt een patroon dat we niet langer kunnen negeren. Bovendien blijkt laaggradige ontsteking, die vaak stil verloopt, een belangrijke verbindende factor.
3. Het microbioom verbindt meerdere lichaamssystemen
Verder wordt steeds duidelijker dat de darm continu communiceert met hersenen, immuunsysteem, hormonen en bloedvaten. Daardoor is het microbioom geen geïsoleerd fenomeen, maar een systeem dat verschillende processen gelijktijdig beïnvloedt.
Wie het microbioom begrijpt, begrijpt de basis van gezondheid.
De belangrijkste inzichten uit het microbioomonderzoek
1. Het microbioom is een vergeten orgaan
Onze darm bevat triljoenen microben die veel meer doen dan voedsel verteren. Zo produceren ze korte-keten-vetzuren (SCFA’s), trainen ze het immuunsysteem en beïnvloeden ze hormonen. Bovendien reguleren ze bloedsuiker, ondersteunen ze de darmbarrière en communiceren ze rechtstreeks met het zenuwstelsel via de hersen-darm-as. Hierdoor wordt steeds duidelijker dat het microbioom functioneel gezien als een orgaan moet worden beschouwd.
In mijn blog Je lichaam als ecosysteem organen, darmen en hormonen in balans lees je hoe al deze systemen elkaar voortdurend beïnvloeden en waarom de samenwerking tussen organen zo essentieel is.
Daarnaast past dit volledig binnen het concept van de holobiont: mens en microben functioneren samen als één geheel, waarbij beide partijen afhankelijk zijn van elkaar.
2. De link tussen vezels, SCFA’s en immuunsysteem
Onze huidige vezelinname — gemiddeld 10 tot 15 gram per dag — is veel te laag om een gezond microbioom te ondersteunen. Hierdoor blijven de bacteriën die SCFA’s produceren ondervoed, wat belangrijke gevolgen heeft voor ons immuunsysteem.
SCFA’s ondersteunen namelijk de immuunbalans, helpen de darmwand herstellen en verbeteren de insulinegevoeligheid. Daarnaast verlagen ze systemische ontsteking en beschermen ze het darmslijmvlies. Wanneer de vezelinname structureel te laag is, vallen deze beschermende mechanismen stukje bij beetje weg. Daardoor stijgt het risico op chronische aandoeningen aanzienlijk.
3. De impact van Westerse voeding op diversiteit
Hoewel ons voedingspatroon steeds gevarieerder lijkt, toont het rapport het tegenovergestelde. Door ultrabewerkte voeding, weinig plantenvariatie en overmatig gebruik van emulgatoren en zoetstoffen daalt de microbiële diversiteit snel. Daarnaast zorgen antibiotica-gebruik, te weinig polyfenolen en een gebrek aan fermenten ervoor dat belangrijke bacteriestammen verdwijnen.
Daardoor ontstaat een minder stabiel en minder weerbaar microbioom. Bovendien blijkt uit meerdere onderzoeken dat juist diversiteit de sterkste voorspeller is van metabole gezondheid. Hierdoor wordt duidelijk waarom Westerse voeding zo’n grote impact heeft op onze gezondheid.
4. Het risico van TMAO
TMAO (Trimethylamine-N-oxide) ontstaat wanneer darmmicroben choline en carnitine omzetten in TMA, dat vervolgens in de lever wordt geoxideerd. Hoewel dat proces op zichzelf eenvoudig lijkt, tonen verschillende onderzoeken aan dat verhoogde TMAO-waarden samenhangen met een hoger risico op hart- en vaatziekten.
Bovendien verhogen hoge TMAO-waarden ontstekingsmarkers, beschadigen ze het endotheel en verstoren ze het cholesteroltransport. Hierdoor wordt het voor cholesterol makkelijker om in de vaatwand achter te blijven, wat het risico op atherosclerose vergroot.
Waarom mensen verschillend reageren op dezelfde voeding
Allereerst verschilt de microbiële samenstelling sterk tussen individuen. Mensen met meer TMA-producerende bacteriën maken automatisch meer TMAO aan. Daarnaast speelt het leverenzym FMO3 een belangrijke rol: sommige mensen zetten TMA veel sneller om in TMAO dan anderen.
Daarom reageert niet iedereen hetzelfde op rood vlees, eieren of supplementen met carnitine. In het artikel Veganistische voeding en spieropbouw bij ouderen toon ik hoe plantaardige voeding het microbioom op een andere manier beïnvloedt.
Vis als nuance
Hoewel vis van nature TMAO bevat, verhoogt het het risico niet. De aanwezige omega-3-vetzuren compenseren dit effect volledig. Hierdoor wordt duidelijk dat context altijd belangrijker is dan één biomarker.
De 3 grootste conclusies uit het rapport
1. Meer dan 40 g vezels per dag werkt beter dan de officiële norm
De klassieke norm van 25 gram per dag voorkomt obstipatie, maar optimaliseert het microbioom niet. Dankzij hogere innames (>40 g/dag) ontstaan meer SCFA’s en daalt de ontsteking. Hierdoor versterkt het immuunsysteem merkbaar.
2. Diversiteit >30 planten per week voorspelt microbiële gezondheid
Onderzoek toont aan dat variatie belangrijker is dan individuele superfoods. Doordat elke plant andere bacteriestammen voedt, groeit de diversiteit vanzelf. Bovendien maakt variatie het microbioom veerkrachtiger.
3. Fermentatie en polyfenolen zijn essentiële sleutels
Fermenten leveren levende microben, terwijl polyfenolen bacteriestammen zoals Akkermansia en Bifidobacterium voeden. Hierdoor ontstaan processen die ontsteking verlagen en herstel ondersteunen. Bovendien versterken beide elkaar.
Waarom dit ertoe doet voor de gewone mens
Het microbioom beïnvloedt rechtstreeks:
- het risico op hart- en vaatziekten, obesitas en diabetes
- de opname van voedingsstoffen
- de mate van ontsteking in het lichaam
- de stressreactie en stemming
- de kwaliteit van de vertering
- de snelheid van herstel
Daarnaast blijkt dat een gezond microbioom één van de krachtigste manieren is om laaggradige ontsteking te verlagen. Hierdoor ontstaat veel ruimte voor preventie, zonder supplementen of extreme diëten.
“Gezondheid begint niet bij het voedsel dat jij eet, maar bij wat jouw microben ermee kunnen.”
Vooruitblik naar Blog 2
Omdat kennis alleen onvoldoende is, volgt de volgende blog met praktische handvatten:
- wat koop je?
- wat kook je?
- hoe bouw je diversiteit op?
- hoe pas je microbioom-voeding toe in een gezin?
👉 Volgende blog: Van wetenschap naar dagelijkse voeding — jouw praktische microbioom-plan.
📚APA-bronnenlijst
(Alleen peer-reviewed en officiële wetenschappelijke bronnen)
Hiol, A., & Veiga, P. (2025). Microbiome science: A century of discovery and future directions. Annual Review of Microbiology, 79, 1–28.
Owen, N., Bauman, A., & Brown, W. (2010). Too much sitting: The population health science of sedentary behavior. Exercise and Sport Sciences Reviews, 38(3), 105–113.
Koeth, R. A., et al. (2013). Intestinal microbiota metabolism of L-carnitine, a nutrient in red meat, promotes atherosclerosis. Nature Medicine, 19(5), 576–585.
Visconti, A., et al. (2019). Dietary diversity and microbiome diversity: Evidence from population studies. Nature Communications, 10(1), 1–10.
Zhao, L., et al. (2018). Gut microbes and metabolic health: Mechanistic insights and clinical implications. Cell, 174(5), 1045–1060.
Sonnenburg, E. D., & Sonnenburg, J. L. (2019). The ancestral microbiome and the rise of the industrialized gut. Nature, 577, 528–536.
David, L. A., et al. (2014). Diet rapidly and reproducibly alters the human gut microbiome. Nature, 505, 559–563.
